بیماری سل چیست و چه علائمی دارد؟
بیماری سل یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ریوی است که اگر در زمان درستی تشخیص داده شود، قابل درمان است.
این بیماری وسیله‌ی باکتری به نام مایکوباکتریوم توبرکلوزیس در بدن ایجاد می‌شود و اندام‌های مختلفی از جمله ریه‌ها را درگیر می‌کند.
طبق آمارها در سال 2017 تقریباً 10 میلیون نفر در جهان به بیماری سل مبتلا بودند که البته درصد قابل توجهی از آنها هم از این بیماری آگاه نبودند. طبق نظر کارشناسان این ویروس بزرگ‌ترین مقلد است و می‌تواند علائم سایر بیماری‌ها را تقلید کند و به بیانی خود را پشت سایر بیماری‌ها پنهان کند و در نهایت به فرد آسیب بزند. موفقیت در زندگی وابسته به داشتن اطلاعات ارزشمند از علم روز است.
مهم‌ترین علت بروز بیماری سل چیست؟
همانطور که اشاره شد، این بیماری به‌علت ورود باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس به بدن است. توجه داشته باشید این بیماری مسری است با تنفس هوای آلوده‌ای که فرد مبتلا به سل در آن زندگی می‌کند به‌راحتی منتقل می‌شود.
اگر افراد سیستم ایمنی سالمی داشته باشند و به بیماری‌های زمینه‌ای نیز دچار نباشند، حتی زمانی که این باکتری وارد بدن آنها شود نیز، آسیبی به آنها وارد نمی‌شود و در نهایت علائم خفیفی را تجربه می‌کنند.
چه افرادی بیشتر ممکن است به بیماری سل مبتلا شوند؟
گروهی ازافراد جامعه نسبت به دیگران بیشتر در معرض ابتلا به بیماری سل هستند .این گروه از افراد را می توان به دو دسته تقسیم کرد، یک گروه افرادی هستند که بیشتر در معرض تماس با میکروب و گرفتن عفونت سل هستند و گروه دیگر افرادی را شامل میشوند که دچـــار عفونت شده اند و شانس بیشتری برای ابتلا به بیماری دارند.
گروه اول شامل :
- فرد در تماس نزدیک و مستمر با بیمار مبتلا به سل ریوی واگیر
- جوامع کم درآمد با خدمات بهداشتی ضعیف
- اشخاص متولد شده در مناطقی از جهان که بیماری سل شایع می باشد.
- افرادی که به مدت طولانی در مراکز خاص نگهداری می شوند (نظیرزندان ها و آسایشگاه های سالمندان ، پناهگاهها و …)
- افراد معتاد به مواد مخدر تزریقی
- گروههای دیگری از افراد جامعه که شیوع بالای بیماری سل دارند (نظیر کارگران مهاجر از کشورهای با شیوع بالا یا افراد بی خانمان)
- افرادی که تماس شغلی با بیماران مبتلا به سل دارند
گروه دوم شامل :
- افراد مبتلا به عفونت HIV (ایدز).
- افرادی که در دوسال اخیر مبتلا به عفونت سل شده اند.
- افرادی که معتاد به مواد مخدر تزریقی هستند.
- افرادی که سابقه درمان ناکافی سل دارند.
- افرادی که در موقعیت های خاص طبی نظیر موارد زیر هستند :
- دیابت (بیماری قند)- بیماری سیلیکوز
- درمان طولانی با داروهای کورتن
- مصرف داروهای پیوند اعضاء (کاهنده سیستم ایمنی)
- سرطان سر و گردن
- سرطان خون و غدد لنفاوی
- نارسائی مزمن کلیوی
- پائین بودن وزن بدن (10% یا بیشتر زیر میزان ایده آل)
- عفونت HIV(ایدز)، معتادان به مواد مخدر تزریقی ، عفونت در دو سال اخیر با میکروب سل
- افراد مبتلا به دیابت (بیماری قند) 2 تا 4 برابر افراد عادی مستعد به پیشرفت عفونت ســـل می باشند. بخصوص بیماران دیابتی وابسته به انسولین که به خوبی کنترل نمی شوند بیشتر در معرض خطر هستند.
انواع بیماری سل
شاید برای شما جالب باشد که بدانید بعد از ورود باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس به بدن انسان ممکن است فرد دچار بیماری سل نشود و بعد از مدتی با بررسی علائم موجود صحت این بیماری توسط پزشک تایید شود. اما در حالت کلی سل به دو دسته پنهان و فعال تقسیم بندی می‌شود که در ادامه به تحلیل و بررسی هرکدام می‌پردازیم:
سل پنهان
همانطور که از اسم این بیماری پیداست، باکتری وارد بدن فرد می‌شود اما علائم آن به‌طور آشکار بروز پیدا نمی‌کند. بر این اساس ممکن است فرد سال‌های زیادی با این بیماری زندگی کند اما از وجود باکتری باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس در بدن خود آگاه نباشد.
سل فعال
زمانی که فرد دچار سل فعال می‌شود، نشانه‌های بیماری به‌خوبی در او مشخص است و قابلیت سرایت کردن به دیگران را هم دارد. توجه داشته باشید، کسانی که سیستم ایمنی ضعیف تری دارند، معمولاً بیشتر در معرض این بیماری قرار می‌گیرند.
با این وجود معمولاً جوانان و نوجوانانی که در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند، بیشتر به این بیماری مبتلا میشوند و علائم آن را بروز می‌دهند.
علائم بیماری سل
- سرفه ای که سه هفته یا بیشتر طول بکشد.
- سرفه کردن خون
- درد قفسه سینه، یا درد همراه با تنفس یا سرفه
- لاغری ناخواسته
- خستگی
- تب
- عرق شبانه
- لرز
- از دست دادن اشتها
سل همچنین می تواند سایر قسمت های بدن شما، از جمله کلیه ها، ستون فقرات یا مغز را تحت تأثیر قرار دهد. هنگامی که سل خارج از ریه های شما رخ می دهد، علائم و نشانه ها با توجه به اندام های درگیر متفاوت است. به عنوان مثال، سل ستون فقرات ممکن است به شما کمردرد دهد و سل در کلیه ها ممکن است باعث ادرار خون شود.
روشهای تشخیص بیماری سل
قبل از انجام هرگونه تستی، پزشک مواردی مانند بررسی سابقه‌ی بیماری‌های قبلی و معاینه‌ی فیزیکی را انجام می‌دهد.
۱. آزمایش خلط
۲. تست سل (تست مانتو)
۳. آزمایش خون
۴. آزمایشات تصویربرداری از ریه
آیا بیماری سل درمان پذیر است؟
بلی. ، خوشبختانه امروزه با داروهای موجود در بازار نزدیک به ۱۰۰% بهبودی کامل پیدا می نمایید. اکثر داروهای ضد سل خوراکی بوده و نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد.
اصولی را که باید در درمان دارویی بیماری سل خود رعایت نمایید تا بهبودی یابید کدامند؟
حتماً تمام انواع داروهای تجویز شده را مصرف نمایید.از کم و زیاد کردن خودسرانه مقدار هر یک از داروها با هر بهانه ای پرهیز نمایید.نظم در مصرف داروها را رعایت نمایید و آنها را به همان روشی که توسط مسئولین مربوطه توصیه شده مصرف نمایید (مثلاً اگر باید داروها را هر روز مصرف نمایید آن را حتماً رعایت نمایید).
طول دوره درمانی را که حداقل ۶ ماه است، کاملاً رعایت نمایید و مصرف داروها را به بهانه اینکه بهبودی حاصل کرده و دیگر نیازی به ادامه داروها نیست، بطور خودسرانه قطع نکنید.
درمان بیماری سل چگونه است؟
اگر شما قبلاً به دلیل ابتلاء به بیماری سل داروهای ضد سل مصرف نکرده اید، به مدت حداقل ۶ ماه، از ۴ نوع داروی خوراکی مخصوص درمان سل که به صورت قرص و کپسول می باشند، برای شما تجویز خواهند کرد. این داروها را شما می توانید به راحتی با نظارت یک فرد دیگر استفاده نمایید. لذا نیازی به بستری شدن در بیمارستان و یا آسایشگاه نخواهد بود.
در صورتیکه شما قبلاً به دلیل ابتلا به بیماری سل به مدت ۶ ماه داروهای ضد سل مصرف کرده باشید، برای شما به مدت حداقل ۸ ماه، از ۵ نوع داروی مخصوص درمان سل که به صورت خوراکی و تزریق می باشند، تجویز خواهند کرد.
سخن آخر
مبتلا شدن به هر بیماری در مراحل اولیه برای افراد ترسناک است و آنها را در شرایط روحی سختی می‌دهد. اما قرار نیست که تمام بیماری‌ها به سرانجام دردناک ختم شوند. همانطور که در این مقاله به آن اشاره شد، بیماری سل نیز اگر به‌موقع شناسایی و درمان شود، بعد از مدتی علائم آن از بین می‌رود و فرد به زندگی عادی خود برمی گردد.
در نهایت توجه داشته باشید زمانی که شما یا اطرافیانتان به سل مبتلا شدید، از اتاقی استفاده کنید که نور کافی به آن وارد شود، هوا در گردش باشد و افراد زیادی به آن اتاق رفت و آمد نکنند.
توجه داشته باشید که این مطلب ، جایگزین نظرات و توصیه های پزشکان نیست و صرفا جهت اطلاعات پزشکی روزمره برای پزشکی در زندگی و سلامتی و بهداشت فردی و عمومی میباشد. بنابراین هرگز از این مطب به عنوان جایگزین توصیه ی متخصصان استفاده نکنید. امید است که این مقاله برای شما مفید بوده باشد.