زندگی نباتی چیست؟
زندگی نباتی (به انگلیسی سندرم آپالیک) تقریبا همیشه در پی کما رخ می دهد. با اینکه شخص بیدار بنظر می رسد (چشمانش باز است) و دارای یک سری حرکات غیر ارادی اعضای خویش است، هیچ عملکرد ذهنی و شناختی ندارد.
این ها در واقع بیمارانی هستند که بدنبال آسیب شدید مغزی، برای سالهای متمادی زنده می مانند و به نظر هوشیارند، بدون اینکه بتوانند با محیط اطراف خود ارتباطی برقرار کنند. به این بیماری “کمای هوشیار” نیز میگویند.
در حالت زندگی نباتی فرد نفس می‌کشد، فشار خون طبیعی دارد، ، اما قادر به پاسخ به محرک‌های محیطی نیست.
سه معیار اصلی جهت تشخیص زندگی نباتی که در سال ۱۹۹۴ طرح شد نشان داد که این افراد دچار حس فقدان آگاهی از خود یا محیط، عدم تعامل با دیگران یا عدم درک می‌باشند. این افراد هیچ نشانه ای از عملکرد قشر مغز را نشان نمی‌دهند.
کما و زندگی نباتی چه تفاوتی دارند؟
تفاوت اساسی بین “کما” و “وضعیت زندگی نباتی” در این است که در وضعیت زندگی نباتی، گاهی چشمان فرد باز هستند و به نظر می‌آید که آنها “بیدار” هستند. این اشخاص ممکن است بخش‌هایی از بدن خود را حرکت دهند، اما این حرکات به صورت ارادی نیستند.
شخصی که در وضعیت زندگی نباتی قرار دارد، ممکن است:
- چشمان خود را باز کند.
- به طور دوره‌ای از خواب بیدار شده و یا بخوابد.
- رفلکس‌هایی نظیر چشمک زدن یا عقب کشیدن دست در مواجهه با فشار شدید داشته باشد.
- توانایی تنظیم نرخ تنفس و ضربان قلب خود را بدون استفاده از کمک‌های خارجی داشته باشد.
علائم وضعیت زندگی نباتی
اشخاصی که در وضعیت ناآگاهی و عدم پاسخگویی به محیط خود هستند، آسیبی به مغز خود وارد کرده‌اند. این افراد هیچ فعالیت شناختی یا توانایی تفکری ندارند؛ اما به دلیل کارکردن قسمت‌هایی از مغز، ممکن است به حالت زندگی روزمره بازگشته و شرایط زیر را تجربه کنند:
- تنظیم تنفس و نرخ ضربان قلب بدون نیاز به دستگاه‌های خارجی.
- باز و بسته کردن چشم‌ها.
- تجربه چرخه‌های خواب و بیداری منظم.
- انجام رفلکس‌های اساسی.
- حرکت چشم‌ها، تراکم پلک زدن یا اشک‌ریزی.
- ناله کردن، خمیازه‌زنی و لبخند زدن.
به عنوان تضاد، به دلیل تخریب شدید مغز و قطع کامل ارتباطات درونی، افراد نمی‌توانند در موارد زیر عمل کنند:
- تعقیب اشیا با چشم‌ها.
- پاسخ به صداها یا دستورات شفاهی.
- ارتباط از طریق چشمک زدن یا اشاره کردن.
- انجام حرکات هدفمند و ارادی.
- تعامل با محیط اطراف.
- بروز علائم کوچکی از احساسات و عواطف انسانی.
- عدم بروز هیچ نشانه‌ای از آگاهی از خود
انواع متخلف زندگی نباتی
جامعه متخصصان مغز و اعصاب و کالج سلطنتی پزشکان معتقدند که برای تشخیص وضعیت نباتی، لازم است مدت زمان صحیحی را در نظر بگیریم. این باعث به وجود آمدن دو نوع اصلی حالت نباتی می‌شود: حالت نباتی پیوسته و حالت نباتی دائمی.
حالت نباتی پیوسته
اگر فرد بیش از 6 ماه در حالت نباتی باشد و علت آن آسیب‌زا نباشد، ممکن است به عنوان حالت نباتی پیوسته تشخیص داده شود.
حالت نباتی دائمی
اگر فرد بیش از 12 ماه در حالت نباتی باشد و علت آن آسیب‌زا باشد (مانند سکته مغزی یا آسیب مغزی گسترده)، معمولاً به عنوان حالت نباتی دائمی تشخیص داده می‌شود.
آیا درمانی برای زندگی نباتی وجود دارد؟
متأسفانه اطلاعات پزشکی روزمره هیچ درمان دارویی، سوزنی، سنتی و خانگی واقعی برای زندگی نباتی پیدا نکرده است . در عوض، تمرکز کادر درمان بر مراقبتهای حمایتی خواهد بود تا عملکرد مغز بهبود یابد. فرد از نظر تغییرات یا علائم بهبود به‌دقت تحت نظر خواهد بود. علاوه بر این، پزشکان اقداماتی را برای جلوگیری از عوارض احتمالی انجام خواهند داد، اقداماتی مانند موارد ذکرشده در لیست زیر:
- جلوگیری از تشکیل عفونت در بدن
- پنومونی
- مراقبت‌هایی برای نارسایی تنفسی
مراقبتهای حمایتی ممکن است شامل موارد زیر نیز باشد:
- تعبیه کردن یک لوله تغذیه برای تامین مواد مغذی بدن فرد مبتلا به زندگی نباتی
- تغییر موقعیت و وضعیت بدن فرد مبتلا به‌طور منظم، برای جلوگیری از زخم‌ها فشاری و زخم بستر
- انجام فیزیوتراپی برای تمرین ملایم مفاصل
- انجام کارهای مراقبتی از پوست بیمار
- بهداشت دهان
- مدیریت عملکرد روده و مثانه
برخی از متخصصان بر این عقیده اند که اعضای خانواده میتوانند از طریق انجام فعالیت های زیر به منظور تحریک حواس و تحریک پاسخ بیماران زندگی نباتی ، در درمان این بیماران مشارکت کنند:
- صحبت کردن با فرد مبتلا به زندگی نباتی در مورد چیزهایی که با آنها آشنا هستند (مانند خاطرات، علایق و وابستگی‌ها)
- پخش موسیقی، تلویزیون یا فیلم‌‌های مورد علاقه
- نمایش تصاویر خانوادگی
- اضافه کردن گل‌‌ها، عطرهای مورد علاقه یا رایحه‌‌های دیگر به اتاق فرد مبتلا
- نوازش کردن بدن، دست یا بازوی فرد مبتلا
روند درمان افراد مبتلا به زندگی نباتی در یک بیمارستان مراقبتهای پزشکی انجام می‌شود؛ اما در برخی موارد، فرد ممکن است به خانه سالمندان یا سایر مراکز مراقبتهای طولانی مدت منتقل شود.
سخن پایانی
اطلاعات ارزشمند پزشکی در زندگی بر این عقیدست که وضعیت عصبی نا آگاه و بی پاسخ به معنای مرگ مغزی نیست! ساقه مغز بیمار هنوز فعالیت می‌کند و وی دارای چرخه خواب و بیداری منظم است؛ اما از محیط اطراف خود بی‌خبر بوده و نمی‌تواند با آن تعامل داشته باشد. این حالت عصبی معمولاً به‌دنبال کما رخ می‌دهد. درمان عمدتاً شامل مراقبتهای حمایتی است و بهبودی تا حد زیادی به میزان آسیب وارده به مغز بستگی دارد.